Batterijen zijn de spitsstrook van de energiesnelweg

Wat we met batterijen kunnen

We beginnen bij het begin. Wat kun je met batterijen op het energienet? De belangrijkste rol van een batterij is om het energienet te balanceren. Dat is in deze tijd ook essentieel. Met de komst van wind- en zonne-energie is de opwek van stroom op het al bestaande net namelijk op piekmomenten hoger dan het net aankan. Dit zorgt voor netcongestie; een mismatch tussen energievraag en -aanbod. Een batterij kan hier een cruciale rol vervullen. Bij een overschot aan energie laadt de batterij op. Bij een tekort aan energie levert de batterij energie terug aan het net.

Dat gaat ook niet om weinig vermogen. Er zijn batterijen die 300 Megawatt (MW) leveren en dat 4 uur lang kunnen doen (1200 MWh, Megawatt uur). Ter illustratie: modale steden als Woerden en Houten verbruiken zo’n 30 a 40 MW op piek momenten. Die steden kunnen dus gemakkelijk anderhalve dag van energie voorzien worden door een volledig opgeladen batterij. En in die berekening gaan we ervanuit dat er tussentijds geen stroom via andere bronnen wordt opgewekt.

De wens bij de batterijen is dat 4 uur ook het minimum is, maar dat 5 uur ook mogelijk is. Die marge wordt ingebouwd. Daarmee zetten we een flinke stap voorwaarts ten opzichte van eerdere batterijen die tussen een half uur en 2 uur vermogen konden leveren. Die wens voor 4 of 5 uur is niet uit het niets gekomen. Pieken van 4 uur in zonne-energie zijn erg gangbaar. Die energie kun je ’s nachts wegzetten. De andere kant is dat je ook tijdens spitsuren met 4 uur makkelijk uit de voeten kunt om een overschot in spitsverbruik op te vangen.

De samenwerking tussen duurzame energiebronnen

Dan hebben we het alleen nog gehad over de rol van batterijen ten aanzien van zonne-energie. Maar in de energietransitie moeten duurzame energiebronnen naast elkaar bestaan. Iedereen heeft een plek in de energietransitie. En ja, zon biedt daarin veel kansen. Met name op daken waar nog geen zonnepanelen liggen is er een sterke business case.

Windenenergie is een ander verhaal. Batterijen zijn momenteel kostbaar. Om je investering terug te verdienen moet de batterij dag op dag draaien. Meerdere dagen stilstand zijn funest voor je investering. De huidige generatie batterijen zijn daarnaast niet bedoeld voor lange termijn opslag. Bij meerdere stormachtige dagen is de batterij in enkele uren opgeladen en is alle wind die volgt niet altijd bruikbaar, echter tijdens zo’n storm zijn er wel fluctuaties in windsnelheden waarop de batterij kan inspelen. De batterij maakt het dan wel mogelijk om een flakker energie profiel te kunnen leveren. De samenwerking en optimalisatie tussen zon en wind is erg belangrijk, in dit speelveld komt de batterij tot zijn recht en wordt deze optimaal benut. De huidige batterijen kunnen met gemak 15 jaar meegaan.

Uitfasering fossiele energiecentrales

Samenwerking is ook het sleutelwoord om een robuust duurzaam energienetwerk te creëren. Niet alleen samenwerking van energiebronnen, maar ook samenwerkingen tussen bedrijven, leveranciers en landen. De interconnecties tussen landen maken dat we flexibeler kunnen worden met duurzame opwek. Batterijen kunnen dan op nationale schaal internationale netwerken ontlasten. Dat maakt ook dat de uitfasering van fossiele energiecentrales sneller kan gaan.

Dat zal niet in één dag gebeurd zijn. Dat kan ook niet. We hebben jarenlang op conventionele energiecentrales kunnen vertrouwen. Het heet niet voor niks een transitie. Nu beschikt het net nog niet over de capaciteit om volledig op duurzame energie te leunen. Maar het wordt mettertijd steeds minder rendabel om conventionele energiecentrales in de lucht te houden. Stroom produceren uit duurzame energie kost namelijk nauwelijks iets zodra zij gerealiseerd zijn.

En terwijl duurzame opwek toeneemt, stijgen de kosten van fossiele energiebronnen. Daarbij komt ook dat als we steeds minder afhankelijk zijn van fossiele bronnen, dat conventionele energiecentrales meer geld moeten verdienen in de kortere tijd dat ze nodig zijn; ze zullen immers vaker op ‘stand-by’ staan. Ik verwacht dat met 15 of 20 jaar conventionele energiecentrales in West-Europa nagenoeg niet meer worden ingezet tijdens een gemiddelde dag.

Het politieke landschap

Of dat snel genoeg is? Voor de natuur kan het niet snel genoeg gaan. Maar landen bewegen in verschillende richtingen. Dus veel sneller zal het helaas niet gaan. Zo zet Duitsland weer volop in op gas en subsidieert Polen kolen. Het rondkrijgen van de energietransitie en de inzet van batterijen daarin is daarom vooral een uitdaging in de business case. De technologie is er, maar er komt een financiële uitdaging als landen nog steeds economisch willen concurreren op ouderwetse energiebronnen. Nederland moet wat dat betreft een nieuwe internationale concurrentiepositie pakken.

Een boodschap aan politiek Den Haag

Nederlandse politici beweren ook dat ze die energietransitie willen. In de praktijk blijkt echter vaak het tegendeel. We werken onszelf voortdurend tegen. Mensen draaien hier op voor transportkosten van het gebruik van batterijen. Kosten die passen bij het oude systeem. Want waarom doen we dit? Met batterijen helpen we het net te balanceren, maar we moeten er wel voor bloeden. Dat is in veel Europese landen al anders, bijvoorbeeld bij de Belgische buren. Daar krijgt men onder de juiste voorwaarden zelfs standaard een deel van de basis inkomsten om batterijen rendabeler te maken.

Het systeem moet op de schop. We moeten in Nederland afstappen van de conventionele manier van denken. Batterijen zijn vitaal voor de energie-infrastructuur. We moeten ook niet denken dat we maar dikkere kabels in de grond moeten leggen om alle energie-opwek aan te kunnen. Sterker nog, we hadden 10 jaar geleden bij de introductie van zon en wind al kunnen weten dat netcongestie een probleem kon worden als we de infrastructuur niet zouden verrijken, bijvoorbeeld met batterijen.

Het net zit ook helemaal niet vol. Dat is alleen tijdens spitsuren het geval. De rest van de dag is er zat ruimte op de energiesnelweg. De batterij is de spitsstrook. Dus aan de beleidsmakers: kijk verder dan je neus lang is, neem positie in, en zorg ervoor dat procedures voor vergunningen en dat regelgeving op orde zijn. Investeer nu in het systeem van de toekomst.

---